Digital Skill ที่คนไทยควรมีถ้าจะต้องก้าวไปสู่ Thailand 4.0

ช่วงสองปีที่ผ่านมานี้ผมมีโอกาสเข้าร่วมทำงานเป็นคณะอนุกรรมการวางแผนการผลิตและพัฒนากําลังคนเพื่อรองรับดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคม (Digital Economy) ของสำนักงานการอุดมศึกษา และได้มีโอกาสแลกเปลี่ยนความคิดเห็นกับผู้ใหญ่ในวงการการศึกษาหลายท่านในเรื่องของกำลังคน และทักษะทางด้านดิจิทัลที่คนไทยควรจะมีเพื่อสร้างศักยภาพในการแข่งขันของประเทศ โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อรัฐบาลพยายามที่เน้นเรื่องของ Thailand 4.0 ซึ่งจำเป็นต้องอาศัยทักษะด้านเทคโนโลยีสารสนเทศอย่างมาก การเตรียมการบุคลากรในอนาคตคงต้องรองรับทั้งกลุ่มที่เป็นักวิชาชีพด้านไอทีและคนทั่วไปที่เป็นผู้ใช้ที่ต้องมีทักษะด้านดิจิทัลขั้นสูง

เรามักจะเข้าใจคนไทยเราเก่งด้านการใช้ไอที เด็กรุ่นใหม่เราเรียนรู้การใช้ไอทีเก่ง ทั้งการใช้ Computer, SmartPhone การเล่น Social Media หรือ โปรแกรมต่างๆ แต่ผมมักจะบอกกับคนว่าเด็กเราขาดทักษะทางด้านดิจิทัล เพราะทักษะทางด้านดิจิทัลไม่ใช่แค่การใช้อุปกรณ์หรือซอฟต์แวร์ และมันมีองค์ประกอบหลายๆด้าน เคยบอกกับบางท่านว่า SME ไทยจำนวนมากใช้อีเมลไม่เป็น ท่านก็เข้าใจว่าผมหมายถึงการรับส่งอีเมลและก็มาโต้แย้งกับผม จริงๆแล้วทักษะการใช้อีเมลมันมีความหมายมากกว่าการรับส่งแต่ต้องเข้าใจพฤติกรรมและวัฒนธรรมที่ต้องเปลี่ยนไป เช่นการส่ง cc, bcc หรือการแนบไฟล์ต่างๆ รวมถึงวิธีการส่งที่เหมาะสม แต่คนเราก็ยังมักส่งอีเมลเสมือนว่าเป็นเครื่องมือธรรมดาแบบหนึ่ง แต่ไม่ได้เรียนรู้ทักษะวิธีการเขียน ความสำคัญของการแนบเอกสารหรือการส่งข้อมูลต่างๆ

ในการประชุมอนุกรรมการวางแผนฯก็มักจะถกกันเรื่องเครื่องมือที่จะมาใช้วัดทักษะทางด้านดิจิทัลของนักศึกษามหาวิทยาลัย บางหน่วยงานก็พยายามคิดการสอบที่เป็นการใช้ซอฟต์แวร์ต่างๆเช่น Word, Excel หรือการใช้อีเมล จริงๆแล้วทักษะดิจิทัลมันมีเรื่องอื่นๆที่สำคัญมากกว่าการใช้เครื่องมืออีกมาก ทุกวันนี้นโยบาย Digital Economy ไปไม่ถึงไหน ส่วนหนึ่งก็ติดที่ทักษะของบุคลากรภาครัฐไม่เพียงแต่ใช้เครื่องมือไม่คล่องแล้วยังรวมถึงการขาด Digital Mindset และวัฒนธรรมดิจิทัลในองค์กร การศึกษาเราก็สอนแต่ให้นักเรียน นักศึกษาใช้เครื่องมือโดยไม่เข้าใจคำว่า ทักษะดิจิทัล ที่เด็กควรมี

เมื่อสัปดาห์ก่อนนี้ทาง รศ.ดร.บวร ปภัสราทร จากมหาวิทยาลัยเทคโนโลยีพระจอมเกล้าธนบุรีซึ่งเป็นหนึ่งในอนุกรรมการได้กรุณานำเสนอ Digital Skills Metro Map อันนี้ซึ่งเป็นของประเทศไอร์แลนด์ที่ใช้ในการกำหนดองค์ความรู้และทักษะทางด้านดิจทัลของนักศึกษามหาวิทยาลัยของเขาทุกคน แผนที่อันนี้น่าสนใจมากและเป็นแบบ Interactive เราคุยกันแล้วเห็นด้วยครับว่า ถ้าประเทศไทยจะก้าวไปเป็น  Thailand 4.0  เราจะต้องทำให้คนไทยจำนวนมากมีทักษะแบบนี้ให้ได้ ภาคราชการและภาคเอกชนก็ต้องมีบุคลากรที่มีทักษะดังภาพ ซึ่งผมเห็นแล้วบุคลากรไทยเรายังห่างไกลกันอีกมาก เผลอๆกลุ่มแรกที่ต้องจับ Re-skill ก็คือผู้บริหารภาครัฐทั้งหมด แล้วบังคับให้ทำงานแบบใช้ Digital Skill เหล่านี้ พร้อมทั้งต้องสร้าง Digital Mindset/Culture ในทุกองค์กร

ทักษะหกด้านที่จำเป็นต้องมีคือ

• Tools & Technologies คือความสามารถในการใช้เทคโนโลยีต่างๆซึ่งอาจเป็นเรื่องยากที่จะตามเทคโนโลยีได้ทันทั้งหมด เนื่องจากการเปลี่ยนแปลงอย่างรวดเร็ว แต่ต้องให้มีทักษะความเข้าใจพื้นฐานว่าเครื่องมือต่างๆเหล่านี้ทั้ง Hardware, Software ทำงานได้อย่างไร อะไรคือความสามารถของเทคโนโลยีและมีข้อจำกัดอย่างไร จะเห็นได้ว่าต้องครอบคุลมถึงเทคโนโลยีใหม่ๆด้วยอย่าง  Internet of Things หรือ  Collaboration Tools

• Find & Use ซึ่งไม่ได้แค่ความสามารถในการค้นข้อมูลจาก Google หรือ Search Engine ต่างๆได้ แต่มันรวมถึงความสามารถในการที่วิเคราะห์และตัดสินใจข้อมูลที่มีคุณภาพจากข้อมูลที่มีอยู่มากมายในโลกอินเตอร์เน็ตได้ รวมถึงทักษะในการอ้างอิงข้อมูลต่างๆเหล่านี้ และเข้าใจถึงลิขสิทธิ์ของข้อมูลและการนำไปใช้

• Teach & Learn  การเรียนการสอนแบบใหม่จะต้องให้ผู้มีเรียนและผู้สอนมีทักษะการใช้เทคโนโลยีดิจิทัลที่ถูกต้อง การใช้เครื่องมือบางอย่างเช่น Presentation Tools เป็นเรื่องดี แต่ถ้าขาดทักษะและความเข้าใจที่ดีแล้วก็อาจทำให้การเรียนการสอนขาดคุณภาพได้ จึงจำเป็นต้องเข้ากระบวนการการเรียนการสอนแบบใหม่ การใช้เครื่องมือ การออกแบบหลักสูตร และเรื่อง Critical Thinking

• Communication & Collaborate โลกของดิจิทัลทำให้ทุกคนเชื่อมต่อกัน สื่อสารกันได้ง่ายขึ้น รูปแบบการทำงานได้เปลี่ยนไป จึงจำเป็นต้องให้มีทักษะในการทำงานแบบใหม่ การใช้เครื่องมือต่างๆเช่น อีเมล, Video Conference, Wiki, Messaging, Colloboration Tools การแชร์ข้อมูล เพื่อที่จะให้สามารถทำงานร่วมกันได้ในสถานที่ต่างๆ

•  Create & Innovate เทคโนโลยีดิจิทัลทำให้เราสามารถที่จะสร้างนวัตกรรมในรูปแบบต่างๆได้มากมาย ทั้งข้อความ รูปภาพ ซอฟต์แวร์ หรือบริการต่างๆ เราต้องมีทักษะในการสร้างเนื้อหาดิจิทัลเหล่านี้เช่น Digital Images, Graphics Design รวมถึงการเขียนโปรแกรมที่คนทุกคนควรมีทักษะ เพื่อที่จะสามารถสร้างสิ่งใหม่ๆได้

• Identity & Wellbeing โลกดิจิทัลมีความเสี่ยงต่อการใช้งานจากภัยคุกคามต่างๆ เราจำเป็นต้องสอนให้คนมีทักษะที่เข้าใจในเรื่องปกป้องข้อมูลตัวเอง การเก็บรหัสตัวตนต่างๆ รวมถึงความรับผิดชอบในการดูแลและป้องกันข้อมูลของผู้อื่นที่เกี่ยวข้องกับเรา รวมถึงการมีจรรยาบรรณในการใช้งาน

จากที่กล่าวมาทั้งหมดจะเห็นนะครับและพอสรุปได้นะครับว่า เรามีทักษะด้านดิจิทัลที่แท้จริงแค่ไหน ถึงเวลาหรือยังครับที่ต้องพัฒนาหลักสูตรอย่างจริงจังตั้งแต่ระดับประถมศึกษา ไม่ใช่ให้แต่เรียนรู้การใช้เครื่องมือแต่มันต้องมีทักษะอื่นๆอีกมากมายเช่น Find & Use, Communication & Collorate ทำอย่างไรให้คนจบอุดมศึกษาทั้งประเทศ Coding  เพราะต่อไปการใช้เครื่องมือต่างๆแม้แต่รถยนต์ก็อาจต้องการทักษะแบบนี้ ถึงเวลาที่เราต้องมาพัฒนาครูอาจารย์กันใหม่ ข้าราชการก็เป็นกลุ่มที่สำคัญที่ต้องมีทักษะเหล่านี้ ถ้าข้าราชการใหญ่ยังไม่มีทักษะแบบนี้ต่อให้เปลี่ยนปลัดกระทรวงดิจิทัลเพื่อเศรษฐกิจและสังคมอีกกี่คน Digital Economy ก็คงไปไม่ถึงไหน และนโยบาย Thailand 4.0 ก็คงเป็นแค่ Hit and Run Campaign อีกรายการหนึ่งของภาครัฐ

ธนชาติ นุ่มนนท์

IMC Institute